ساختار سازمانی روشی برای نظم دادن به امور سازمان، افراد سازمان و کارکنان آن است. در شرکت ها و یا ارگان های کوچکتری که حجم کار کم تر است، نیاز چندانی به وجود ساختار سازمانی نیست؛ اما در شرکت ها ارگان های بزرگی، وجود چیزی به نام ساختار سازمانی حیاتی و لازم است . در این مقاله نیز قصد داریم تا شما با انواع ساختارهای سازمانی موجود و خصوصیات هر یک از آن ها آشنا کنیم.
ساختار سازمانی بر چه اساسی تعیین می شود؟
این که در یک ارگان و یا نهاد چه نوع ساختار سازمانی حاکم است، بستگی به نوع تصمیم گیری هایی است که قرار است در آن اخذ شود.
در یک ارگان و سازمان تصمیم می گیرند که هر فردی چه مسئولیتی را بر عهده داشته باشد و اهداف سازمانی را چگونه پیش ببرند. رابطه ای که میان مسئولیت ها و جایگاه های مختلف در سازمان وجود دارد، بر اساس یک چارت سازمانی تعیین می شود که تا حدود زیادی می تواند ساختار سازمانی یک ارگان و یا نهاد را مشخص کند.
فواید چارت سازمانی
با استفاده از چارت سازمانی، هر کسی در سازمان می داند که چه وظایفی برعهده دارد و این می تواند افراد سازمان را از سردگمی نجات دهد.
می تواند به مدیران کمک کند تا برنامه ریزی بهتر و موثرتری را برای سازمان ارائه دهد؛ به خصوص در موارد بروز چالش و داشتن چارت سازمانی می تواند موجب بهبود عملکرد کارکنان سازمان شود؛ زیرا هر کس وظیفه اش را می داند و این عدم سرگردانی و مشخص بودن وظایف موجب افزایش بهره وری کارکنان سازمان و در نهایت پیشرفت سازمانی خواهد شد.
بهترین ساختار سازمانی برای یک سازمان بر چه مبنایی است؟
می توان گفت که بهترین ساختار سازمانی برای هر ارگان و سازمانی می تواند متفاوت باشد و لزوما نمی توان یک فرمول خاص را برای تمام ارگان ها و نهادها تجویز کرد.
به طور مثال، یک الگوی ساختار سازمانی که برای سازمان الف خوب و ایده آل است، برای سازمان ب اصلا ایده آل نیست و نوع ساختار سازمانی می تواند بسته به عوامل مختلفی همچون نوع کاری که باید در سازمان ها انجام شود، موقعیت جغرافیایی که یک سازمان در آن جا قرار داد، میزان درآمد و تعداد کارمندان و امکانات در دسترس سازمان تعیین شود و یک امر نسبی است.
انواع ساختار سازمانی
ساختار عمودی
.در این نوع ساختار سازمانی، همه چیز از بالا به پایین است و کارکنانی که در چنین ساختار سازمانی کار می کنند،علایق خود را باید به علایق سازمانی و دستوراتی که از جانب مافوق ارسال می شود وفق دهند. همه چیز از بالا به پایین تعیین می شود و کارکنان باید براساس آن چه از قبل تعیین شده رفتار کنند و از دستورات سازمان سرپیچی نکنند.
از معایب چنین ساختار سازمانی می توان به این مورد اشاره کرد که کارکنان در آن حق تصمیم گیری زیادی ندارند.
ساختار افقی
برخلاف ساختار عمودی، در ساختار سازمانی افقی، دست کارکنان آن سازمان برای ارائه ایده های خلاقانه بازتر است. کارمندان احساس صمیمیت و راحتی بیشتری می توانند با مدیران رده بالای سازمان داشته باشند. ساختاری انعطاف پذیر دارد و سازمان هایی که ساختار سازمانی افقی را پیش گرفته اند، راحت تر و سریع تر به اهداف سازمانی شان دست یافته و به موفقیت های بیشتری دست می یابند.
ساختار سازمانی وظیفه ای
در این نوع ساختار سازمانی ، کارمندان بر اساس نوع توانایی ها و مهارت هایی که دارند طبقه بندی می شوند. در این نوع ساختار سازمانی، هر کارمندی موظف است که به مافوق خود پاسخگو باشد.
همچنین در ساختار سازمانی وظیفه ای، سازمان ها بر اساس حیطه فعالیت خود به بخش های کوچکتری نیز تقسیم می شوند و خیلی وقت ها پیش می آید که با بخش های دیگر ارتباطی نداشته باشند. این رویه و ساختار گاهی می تواند مشکلاتی را به وجود آورد و ممکن است باعث بر هم خوردن وحدت سازمانی شود و اهداف و پروژه های مشترک از دست برود.
ساختار سازمانی پروژه ای
همان طور که از نام این نوع ساختارهای سازمانی پیداست، این نوع ساختار سازمانی بیشتر مخصوص سازمان ها و نهادهایی است که به منظور انجام یک سری پروژه های خاص و موقت به وجود آمده اند.
از جمله معایب این نوع ساختارهای سازمانی می توان به عدم مشخص بودن مسیر رشد سازمانی بعد از اتمام پروژه اشاره کرد.
ساختار ماتریسی
براساس همان ساختار وظیفه ای است که هرکس بر اساس توانایی و مهارت خود طبقه بندی می شود. اما وقتی همین ساختار وظیفه ای با ساختار پروژه ای ترکیب شود، ساختار سازمانی به نام ساختار سازمانی ماتریسی را به وجود خواهد آورد.
در این نوع ساختار سازمانی، کارمندان و کارکنان شرکت علاوه بر وظیفه ثابت و روزمره ای که دارند، باید تعدادی پروژه را نیز به طور همزمان پیش ببرند. زیرا شرکتی که در آن کار می کنند مممکن است هر چند وقت یکبار بخواهد که با پروژه های موقتی کار کند که مربوط به بخش های دیگر است.
کسانی در این نوع ساختار سازمانی می توانند کار کنند که از توانایی ها و مهارت های بسیار بالایی برخوردار باشند و بتوانند انواع پروژه هایی که به آن ها سپرده می شود را مدیریت کنند.
ساختار سازمانی وظیفه ای-مسطح
این نوع ساختار سازمانی می تواند بهترین انتخاب برای شرکت های استارت آپی باشد. زیرا در این نوع ساختار سازمانی، استعدادها پرورش می یابند و شکوفا می شوند و جولانگاه خوبی برای ارائه ایده های خلاقانه است. این نوع ساختار سازمانی چندان پیچیده و تو در تو نیست.
در این مدل نوع و مدل ساختار سازمانی، شما به راحتی می توانید ایده های خلاقانه خود را با سایرین در میان بگذارید و هیچ گونه محدودیت از بالا به پایینی وجود ندارد.
ساختار بخشی-سازمانی
این نوع ساختار سازمانی بیشتر برای شرکت های بزرگ پاسخگو است.
در این نوع ساختار سازمانی، بخش ها و قسمت های مختلفی وجود دارد. در این نوع ساختار، گاهی هر بخش آن چنان گسترده و وسیع است که مانند یک ارگان جداگانه اداره می شود و حتی بخش کنترل بودجه و… آن نیز جداگانه است.
ساختار سازمانی مجازی
یک نوع ساختار سازمانی نوظهور است که در آن پروژه ها و وظایف از راه دور اجرا می شوند و موقعیت مکانی اهمیت چندانی ندارد و هر فرد تنها بر اساس استعداد و مهارتی که دارد می تواند استخدام این نوع شرکت ها شود و در هر مکانی که هست پروژه ای که شرکت به وی واگذار کرده را انجام دهد و نیازی به حضور فیزیکی وی در محل کار نیست.
کلام آخر…
شما در این مقاله با انواع ساختارهای سازمانی آشنا شدید و دریافتید که هر ارگان و سازمانی می تواند بر اساس اهداف سازمانی خود، یک ساختار سازمانی را برای خود برگزیند.
شما کارمندان و مدیران عزیز بسته به نوع ساختار سازمانی که در آن حضور دارید، برای ارتقا و پیشرفت ارگانی که در آن مشغول به کار هستید می توانید از نرم افزار مدیریت پروژه نیز به منظور پیشبرد اهداف و مقاصد سازمانی خود استفاده کنید تا به وسیله آن بتوانید برای پروژه ها و اهداف خود برنامه ریزی بهتری انجام داده و موجب رشد و شکوفایی بیشتر ارگان و نهادی که در آن مشغول به کار هستید بشوید.
