اثر دانينگ کروگر Dunning–Kruger Effect نوعي سوگيري شناختي است که در آن افراد بر اين باورند که تواناتر و با هوش‌تر از چيزي که در واقع است، هستند. اصولاً، افراد با توانايي کم مهارت لازم در جهت تشخيص کم تواني و بي کفايتي خود را ندارند. ترکيبي از توانايي شناختي کم و خودآگاهي ضعيف، موجب مي‌شود که افراد توانايي خود را بيشتر ارزيابي کنند. اين اثر در موضوع هاي مختلف از درس خواندن و يادگيري، تا روابط اجتماعي و تصميمات مختلف کسب و کار و… مي توان مشاهده کرد .
اثر دانينگ کروگر چيست؟
اين اثر چيزي است که شما هم گاهي در زندگي واقعيتان تجربه کرده ايد، مثلا وقتي در يک جمع خانوادگي دوره ميز نهار نشسته‌ايد. در طول غذا خوردن يکي از افراد کلاً به صحبت‌هاي بي سر و ته درباره يک مسئله مي‌پردازد و اعلام مي‌کند که حرف او کاملاً درست است و هر نظر ديگري جز اين احمقانه و اشتباه است. احتمالاً براي تمامي حاضران کاملاً واضح است که اين شخص هيچ اطلاعي از آنچه در موردش صحبت مي کند ندارد، با اين وجود او به پرگويي‌هايش ادامه مي‌دهد .
اين اثر کار محققاني به نام ديويد دانينگ و جاستين کروگر، دو روانشناس که براي اولين بار آن را توصيف کرده‌اند، نامگذاري شده است. آنها در مطالعه اصلي خود درباره اين پديده روانشناختي مجموعه‌اي از چهار تحقيق را انجام دادند.
افرادي که در آزمون‌هاي مختلف مثلا دستور زبان، شوخ طبعي و منطق، کمترين نمره ها را به دست آوردند، عملکرد خود را به طور قابل توجهي بيشتر از چيزي که در واقع هست برآورد مي کردند (يني نمره واقعي آنها خيلي کم تر از انچه بود که پيش بيني مي کردند)، به همين دليل است که دانش آموزاني که در امتحان‌ها نمره قبولي دريافت نمي‌کنند، احساس مي‌کنند که سزاوار نمره بالاتري بوده‌اند. آنها توانايي و دانش خود را بيش از حد ارزيابي مي‌کنند و قادر به ديدن عملکرد ضعيف خود نيستند.
علت هاي اثر دانينگ کروگر
چه چيزي اين پديده روانشناختي را تشريح مي کند؟ آيا افراد انقدر کم هوش هستند که رک و بي‌پرده باشند و بدانند چقدر خنگ هستند؟ دانينگ و کروگر مي‌گويند که اين پديده در چيزي که آن را «بار دوگانه» مي‌نامند، ريشه دارد. اين افراد نه تنها فاقد صلاحيت هستند بلکه اين عدم صلاحيت مانع توانايي ذهني آنها براي تشخيص دادن ناداني‌شان مي‌شود.
افراد بي صلاحيت:
- سطح دانش و مهارت خود را بيش از حد تخمين مي‌زنند
- در تشخيص مهارت و دانش واقعي و تخصص ديگران ناموفق عمل مي‌کنند
- در تشخيص اشتباهات و فقدان مهارت خودشان ناموفق عمل مي‌کنند
دانينگ خاطرنشان کرد که دانش و مهارت‌هاي لازم براي خوب بودن در يک کار دقيقاً همان خصوصياتي است که شخص براي تشخيص خوب نبودن اش در يک کار نياز دارد. پس اگر يک نفر فاقد اين توانايي‌ها باشد نه تنها در يک کار بد باقي مي‌ماند، بلکه نسبت به توانايي خود هم ناآگاه مي‌ماند.
چه کساني تحت تأثير اثر دانينگ کروگر قرار مي‌گيرد؟
متاسفانه همه ما تحت تأثير اين اثر هستيم و علت آن اين است که فرقي نمي‌کند ما چقدر مطلع و با تجربه باشيم، حوزه‌هايي وجود دارد که هر يک از ما در آنها کاملاً بي اطلاع و فاقد صلاحيت هستيم. ممکن است در بسياري از حوزه‌ها باهوش و ماهر باشيد اما هيچ کس در همه چيز متخصص نيست.
((اثر دانينگ کروگر به معني ضريب هوشي پايين يا همان IQ پايين نيست))
آيا راهي براي غلبه بر اثر دانينگ کروگرر وجود دارد؟
نقطه‌اي وجود دارد که در آن افرادِ فاقد صلاحيت بتوانند واقعاً عدم کفايت خود را تشخيص دهند؟ دانينگ گفته است که «همه ما موتورهاي باورهاي اشتباه هستيم». اگرچه همه ما مستعد تجربه کردن اثر دانينگ کروگر هستيم اما يادگيري بيشتر درباره عملکرد ذهن و اشتباهاتي که همه ما مستعد آن هستيم، مي‌تواند گامي در جهت اصلاح اين الگوها باشد. دانينگ و کروگر مي‌گويند با افزايش تجربه نسبت به يک موضوع معمولاً اعتماد به نفس به سطوح واقع بينانه تري کاهش پيدا مي‌کند. به همان نسبت که افراد در مورد موضوع مورد علاقه‌شان ياد مي‌گيرند، شروع به تشخيص عدم آگاهي و توانايي‌شان مي‌کنند. پس هرچه افراد اطلاعات بيشتري به دست بياورند و در يک موضوع متخصص شوند، سطح اعتماد به نفسشان مجدداً روبه بهبود قرار مي‌گيرد .
پس به يادگيري و تمرين کردن ادامه دهيد. به جاي اينکه فرض کنيد همه چيز را در مورد يک موضوع مي‌دانيد به کند و کاو عميق‌تر موضوع ادامه دهيد. وقتي دانش بيشتري در مورد موضوع به دست آورديد، احتمال بيشتري وجود دارد که بفهميد چيزهاي زيادي براي ياد گرفتن وجود دارد. اين آگاهي مي‌تواند در برابر اين گرايش قرار بگيرد که در عين متخصص نبودن، خودتان را يک متخصص فرض کنيد.
کلام آخر
اثر دانينگ کروگر يکي از سوگيري‌هاي شناختي فراواني است که مي‌تواند بر رفتارها و تصميم‌گيري‌هاي شما، از کارهاي روزمره گرفته تا تغيير زندگي، تأثير بگذارد. اگرچه تشخيص پديده در ديگران کار راحتي است، اما بايد به ياد داشته باشيد که اين چيزي است که گاهي روي هر کسي تأثير مي‌گذارد. با درک دلايل اساسي که منجر به اين سوگيري شناختي مي‌شود مي‌توانيد اين گرايشات را در خودتان راحت‌تر تشخيص دهيد و راه‌هايي براي غلبه بر آنها پيدا کنيد.
